Wanneer we praten over autisme, richten we ons vaak op sociale communicatie, zintuiglijke gevoeligheden en specifieke interesses. Wat soms onderbelicht blijft, is hoe mensen met autisme emoties beleven, begrijpen en uiten. Emoties zijn universeel, maar de manier waarop ze worden ervaren en gecommuniceerd verschilt van persoon tot persoon en bij mensen met autisme vaak nog net wat meer. In dit artikel bespreken we de interactie tussen autisme en emoties: hoe emoties zich kunnen manifesteren, welke uitdagingen personen met autisme ervaren, en hoe ouders, professionals en begeleiders hen kunnen helpen bij het ontwikkelen van emotionele vaardigheden.
Emoties beleven: anders, niet minder
Mensen met autisme ervaren emoties net zo intens als anderen, soms zelfs intenser. Toch wordt vaak gedacht dat ze minder emotioneel betrokken zijn, omdat hun manier van uitdrukken niet altijd overeenkomt met wat we gewend zijn.
Bijvoorbeeld, waar iemand zonder autisme zijn verdriet kan tonen door te huilen of zijn vreugde door luid te lachen, kan iemand met autisme dit op een subtielere of juist intensere manier laten zien. Dit kan leiden tot het misverstand dat ze "emotieloos" zijn, terwijl ze vaak juist een rijke innerlijke emotionele wereld hebben.
De uitdaging van emotieherkenning
Een veelvoorkomend kenmerk van autisme is moeite met het herkennen van emoties bij zichzelf en anderen. Dit komt vaak door een verminderde gevoeligheid voor non-verbale signalen zoals gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en stemintonatie. Het gevolg hiervan kan zijn dat ze moeilijker kunnen inschatten hoe anderen zich voelen en wat er van hen wordt verwacht in sociale situaties. Hieronder enkele tips die kunnen helpen:
Gebruik van visuele hulpmiddelen:Â emotiekaarten en sociale verhalen kunnen helpen om emoties te leren herkennen en benoemen.
Expliciete uitleg:Â leg emoties en hun bijbehorende signalen duidelijk uit. Vermijd vaag taalgebruik en wees concreet.
Geduldige oefening:Â het herhaald oefenen van sociale situaties kan helpen bij het verbeteren van emotieherkenning.
Emotionele regulatie: omgaan met intense gevoelens
Emoties kunnen overweldigend zijn, vooral voor mensen met autisme. Omdat ze soms moeite hebben om hun gevoelens te begrijpen en te reguleren, kunnen sterke emoties zoals frustratie, angst of vreugde leiden tot extreme reacties. Dit kan zich uiten in een meltdown (intense emotionele uitbarsting) of shutdown (zich afsluiten van prikkels).
Meltdowns en shutdowns begrijpen
Een meltdown wordt vaak verkeerd begrepen als "kinderachtig gedrag" of "woedeaanval", terwijl het eigenlijk een manier is om met overweldigende prikkels en emoties om te gaan. Een shutdown daarentegen is een beschermingsmechanisme waarbij iemand zich terugtrekt en moeilijk kan reageren op de omgeving. Hieronder enkele tips die kunnen helpen:
Creëer een veilige omgeving: zorg voor een voorspelbare omgeving en vermijd onnodige prikkels.
Leer signalen herkennen:Â vaak zijn er vroege waarschuwingssignalen dat iemand overprikkeld raakt, zoals rusteloosheid of sneller ademhalen.
Bied passende hulpmiddelen aan:Â dit kunnen koptelefoons zijn om geluid te dempen, stressballen om spanning af te leiden, of een rustige plek waar iemand zich kan terugtrekken.
Sensorische gevoeligheid en emoties
Zintuiglijke overprikkeling speelt een grote rol in hoe emoties worden ervaren bij mensen met autisme. Geluiden, geuren, fel licht of zelfs aanraking kunnen een emotionele reactie uitlokken. Iemand kan bijvoorbeeld boos of angstig reageren op een harde pieptoon, terwijl een ander dit nauwelijks opmerkt. Hieronder enkele tips die kunnen helpen:
Aanpassen van de omgeving:Â zorg voor een prikkelarme omgeving als dat nodig is.
Gebruik hulpmiddelen:Â denk aan zonnebrillen bij fel licht of zachte kleding zonder storende labels of naden.
Respecteer persoonlijke grenzen:Â sommige mensen met autisme houden niet van onverwachte aanrakingen, omdat dit een negatieve emotionele reactie kan veroorzaken.
Het aanleren van sociale en emotionele vaardigheden
Hoewel emoties vaak spontaan worden aangevoeld, is dit bij mensen met autisme niet altijd het geval. Sociale en emotionele vaardigheden kunnen daarom expliciet aangeleerd worden. Dit kan in eerste instantie kunstmatig aanvoelen, maar met voldoende oefening kunnen ze deze vaardigheden integreren in hun dagelijks leven. Hieronder enkele tips die kunnen helpen:
Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT kan helpen bij het leren begrijpen van emoties en het ontwikkelen van strategieën om ermee om te gaan.
Speltherapie:Â voor jongere kinderen kan speltherapie een speelse en laagdrempelige manier zijn om emoties te verkennen.
Sociaal-emotionele leergroepen:Â dit zijn groepssessies waarin sociale vaardigheden en emotionele regulatie worden geoefend in een veilige omgeving.
Misverstanden rondom empathie
Een van de grootste misverstanden over mensen met autisme is dat ze geen empathie zouden voelen. In werkelijkheid kunnen ze juist veel empathie ervaren, maar hebben ze soms moeite om deze op de gebruikelijke manier te tonen. Ze kunnen sterk geraakt worden door het leed van anderen, maar niet weten hoe ze hun bezorgdheid moeten uiten.
Cognitieve vs. affectieve empathie
Er wordt onderscheid gemaakt tussen cognitieve en affectieve empathie. Mensen met autisme hebben vaak moeite met cognitieve empathie (het inschatten van andermans gevoelens), maar hun affectieve empathie (het meevoelen met andermans emoties) is vaak net zo sterk of zelfs sterker dan bij anderen.
Hoe kun je als omgeving ondersteunen bij autisme en emoties?
Het ondersteunen van mensen met autisme in hun emotionele ontwikkeling vraagt om begrip, geduld en aanpassing. Hier zijn enkele algemene tips:
Stimuleer communicatie:Â moedig mensen met autisme aan om over hun gevoelens te praten of ze op een andere manier te uiten, zoals via schrijven of tekenen.
Wees voorspelbaar:Â onverwachte veranderingen kunnen stress veroorzaken, dus probeer voorspelbaarheid te bieden in dagelijkse routines.
Laat ruimte voor eigenheid:Â iedereen uit emoties op een unieke manier. Respecteer de manier waarop iemand met autisme zijn of haar emoties beleeft en uit.
Conclusie
Emoties zijn voor mensen met autisme niet minder aanwezig, maar worden vaak anders beleefd en geuit. Door hun unieke emotionele wereld beter te begrijpen, kunnen we bijdragen aan een inclusieve samenleving waarin iedereen zich geaccepteerd voelt. Of het nu gaat om het herkennen van emoties, het reguleren van gevoelens of het omgaan met prikkels. Met de juiste ondersteuning kunnen mensen met autisme zich emotioneel verder ontwikkelen en op hun eigen manier een rijk en gelukkig leven leiden. Laten we daarom blijven luisteren, leren en ondersteunen, zodat iedereen, met of zonder autisme, de ruimte krijgt om te zijn wie hij of zij is.
Comments